Gmina Władysławowo

Józef Haller von Hallenburg (1873-1960) generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Dowódca wszystkich Wojsk Polskich, komendant Legionów, główna postać zaślubin Polski z morzem w 1920 r., współtwórca odrodzonej po latach zaborczej niewoli II Rzeczpospolitej, swoje życie poświęcił pracy społecznej, zajął się również spolszczaniem ruchu skautowego i przekształcaniem go w harcerstwo, kawaler Orderów: Orła Białego i Virtuti Militari.

Józef Haller pochodził z rodziny o patriotycznych, wojskowych tradycjach. Wychowywał się z licznym rodzeństwem w Jurczycach pod Krakowem, później rodzina przeniosła się do Lwowa, gdzie Haller rozpoczął naukę.
Po ukończeniu studiów na Akademii Technicznej w Wiedniu na wydziale artylerii Józef Haller został mianowany na stopień podporucznika i rozpoczął służbę w 11 pułku artylerii polowej we Lwowie.

Za osiągnięcie znakomitych wyników jako instruktor a potem komendant w jednorocznej ochotniczej szkole oficerskiej, otrzymał najwyższe austriackie odznaczenie wojskowe Wojskowy Medal Zasługi Signum Laudis.
W momencie wybuchu I wojny światowej został dowódcą II Brygady Legionów. Po zawartym traktacie pokojowym w Brześciu przekroczył front i po stoczeniu bitwy z oddziałami austriackimi pod Rarańczą, znalazł się po rosyjskiej stronie. Tam został dowódcą organizowanego na Ukrainie II Korpusu Polskiego. Następnie został dowódcą Błękitnej Armii (nazwa od koloru mundurów), organizującej się we Francji. Z armią tą wrócił do Polski i w 1920 r. przekroczył dawną granicę Prus. Przejął dla Polski Pomorze. 10 lutego 1920 roku w Pucku odbyły się uroczystości zaślubin Polski z Morzem. Józef Haller, stojąc na czele I Batalionu Morskiego, szwoleżerzy oraz ułanów z artylerią, rzucił platynowy pierścień do szczeliny wykutej w zamarzłej zatoce. Następnie w dno Bałtyku wbito drewniany słup zaślubinowy z wyrytym napisem „Roku Pańskiego 1920, 10 lutego, Wojsko Polskie z generałem Józefem Hallerem na czele objęło na wieczyste posiadanie polskie morze”.

Dzień później generał Józef Haller przybył do Władysławowa (wtedy Wielkiej Wsi). Augustyn Dettlaff, sołtys Wielkiej Wsi witał generała chlebem i solą, dzieci trzymające narodowe chorągiewki śpiewały „Jeszcze Polska nie zginęła”. Nad brzegiem morza stała delegacja rybaków kaszubskich z polskim sztandarem. Swoistym dopełnieniem Zaślubin Polski z Morzem w Pucku był pierwszy po latach zaborczej niewoli rejs po pełnym morzu kutrem rybackim o nazwie „Gwiazda Morza”. Obecny na kutrze Leon Torliński zaproponował oficerom zakup części należących do niego gruntów z przeznaczeniem na organizację obozów harcerskich. Te ziemie były jednym z trzech elementów, oprócz Wielkiej Wsi oraz osady przyportowej, które po połączeniu w 1952 roku utworzyły jednostkę administracyjną – gminę Władysławowo.

13 lutego, wraz z 2 pułkiem Szwoleżerów Rokitiańskich, przybył do Gdyni. Podczas wojny polsko-radzieckiej został generalnym inspektorem armii ochotniczej, która liczyła ponad 100 tysięcy osób. W latach 1921-26 był generalnym inspektorem artylerii, następnie posłem na sejm z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji. Od przewrotu majowego pozostawał w stanie spoczynku ponieważ związany był ideowo z Narodową Demokracją, przeciwną Józefowi Piłsudskiemu. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się przez Rumunię do Francji. Oddał się do dyspozycji tworzącego się rządu gen. Władysława Sikorskiego i przewodniczył Międzyministerialnej Komisji Rejestracyjnej. W pierwszych dniach listopada 1939 wszedł w skład rządu jako minister bez teki. Na przełomie lat 1939–1940 odbył kolejną podróż do Ameryki, tym razem aby zachęcić Polonię do wstępowania do tworzącego się we Francji Wojska Polskiego. Po upadku Francji przedostał się przez Hiszpanię i Portugalię do Wielkiej Brytanii. Tam w latach 1940–1943 pełnił funkcję Ministra Oświaty w Polskim Rządzie na Uchodźstwie.

Po zakończeniu wojny Józef Haller zdecydował się pozostać na emigracji i osiedlił się na stałe w Londynie, gdzie zmarł 4 czerwca 1960 w wieku 86 lat. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury. Dzięki inicjatywie polskich harcerzy z 58 TDHP „Biali” jego prochy wróciły 23 kwietnia 1993 do Polski i 15 maja spoczęły w krypcie w kościele garnizonowym św. Agnieszki w Krakowie.

Bibliografia:
„Z dziejów Hallerówki”, M. Rewolińska, W. Czerwiński
„Śladami Generała Hallera” Cz. Skonka
https://pl.wikipedia.org/wiki/Józef_Haller